Jovan Ćulibrk, MEMOARI, AUTOBIOGRAFIJE I BIOGRAFIJE PRIPADNIKA SAVEZNIČKIH MISIJA U OKUPIRANOJ JUGOSLAVIJI KAO IZVORI ZA ISTRAŽIVANjE 1941. GODINE I JADOVNA

Odbor za Jasenovac Srpske Pravoslavne Crkve, Jerusalim

MEMOARI, AUTOBIOGRAFIJE I BIOGRAFIJE PRIPADNIKA SAVEZNIČKIH MISIJA U OKUPIRANOJ JUGOSLAVIJI

KAO IZVORI ZA ISTRAŽIVANjE 1941. GODINE I JADOVNA

Bogata literatura koja je nastala dnevničkim ili autobiografskim spisima članova savezničkih misija u okupiranoj Jugoslaviji, kao i njihovim biografijama, skoro je neiskorištena u pogledu istraživanja stradanja u Drugom svetskom ratu u Jugoslaviji.

Savezničke misije bile su prisutne u Jugoslaviji već od kraja 1941. godine, i imale su prilika da se što lično a što usmeno i dokumentima osvedoče u stravično stradanje kojima su određene strukture jugoslovenske populacije bile izložene tokom rata, i u tom smislu njihovo svedočanstvo je dragoceno.

U ovom radu se istražuju ne izveštaji savezničkih misija, nego dnevnički i autobiografski zapisi njihovih članova, kao i njihove biografije iz pera drugih autora. Kad se uzmu ova tri aspekta zajedno, ovi spisi čine enormnu količinu materijala, koja se mora razvrstati po raznim osnovama, da bi mogla biti pravilno shvaćena i upotrebljena, posebno da bi se moglo razumeti na šta oni obraćaju pažnju i zašto.

Posebno značaju grupu izvora čine oni čiji su autori ili protagonisti Jevreji iz Palestine koji su učestvovali u različitim britanskim misijama, najčešće onim koje je organizovalo MI 9, obaveštajno odeljenje koje je bilo specijalizovano za spasavanje oborenih pilota. Sa obzirom da je u njihov zadatak ulazilo i spasavanje Jevreja koje zateknu na teritorijama na kojima su delovali, oni su obraćali pažnju na stratišta i logore.

Iako je samo mali deo savezničkih misija bio prisutan u Jugoslaviji u prve dve godine rata, njihova svedočanstva o 1941. godini i gospićkoj grupi logora su dragocena. O njima govore i spisi vezani za članove misija koji su kasnije došli u Jugoslaviju ali su čuli o stradanjima i događajima sa početka rata.

Na osnovu uvida u više desetina objavljenih knjiga i članaka, zaključuje se da ovi spisi predstavljaju izuzetno važan materijal koji ne daje temeljna saznanja ali izvrsno služi kao dopunski materijal koji znatno doprinosi našem znanju o stradanju u 1941. godini, iako nešto manje saznajemo o Jadovnu i pridruženim mu logorima.